Atäń Ězemeś

Atäń Ězemeś — te ěrzäraśkeń vejsěń koeń kočkavicä vetikuro, konaś purnavi-teevi ěrzäń vetämkoeń kojkurotnes, vele-sädoń vejsěndävkstněs, lomantneń vejsěndävkstněs, paro teveń teicä vejsěndävkstněs sovicä lomantneń jutksto.

Teema

Atäń Ězement́ vejke važodema škań jutkoś – 3 iet́. Atäń Ězems sovit́ 18 lomant́ – kojsodyjt́. Atäń Ězemeń vasence promksoś jutavtovi Raśkeń Ozksoń ušodoma čistěnt́.

Kočkamo

Atäń Ězemeś – te ěrzäraśkeń vejsěń koeń kočkavicä vetikuro, konaś purnavi-teevi ěrzäń vetämkoeń kojkurotnes, vele-sädoń vejsěndävkstněs, lomantneń vejsěndävkstněs, paro teveń teicä vejsěndävkstněs (sede tov – kočkitätnes) sovicä lomantneń jutksto. Inäzoroś javolävty kavto kovoń pert́ kočkicätnesě kojsodyeń lemeń jovtamoń škadont́, zärdo Raśkeń Ozksoń jutavtomanteń kadovi 6-do a sede alamo kovt.

Ěŕva kočkicäś, 10 čide Atäń Ězement́ vasence promksonzo ikele, maksy Inäzoronteń kojsodyjks jovtaź lomantneń lemriśme (sede tov – kočkicäń bülleteń), istämo meĺs nežedeź: 1 deputat vejsěndävksont́ sädo lomaneń peĺde, teke marto taštavksoks lemriśme 5 lomaneń lem marto, konatne kočkavit́ vejsěndävksoń lomantnesě panžado ěli salava kočkamoso.

Kočkitäń bülleteneń teemado kočkicäń meĺputomaś putovi protokols, kona kemekstavi vejsěndävksont́ prävtoń ked́čeĺkesě dy putomteškssěnzě. Vejsěndävksoś puty protokolont́ ějs vejsěndävksoń lomaneń lemriśment́, kona kemeksty kočkamo luvoń kirdemant́.

Od Atäń Ězement́ vasece promksonzo 10 čide ikele Inäzoront́ I-vaĺmasont́ nevtevit́ kočkicätneń vese protokoltně, konatne uĺnest́ maksoź Inäzoronteń važodema luvont́ meĺsě kirdeź. Kočkicätneń protokoltněń nevtema čistěnt́ Inäzoroś kemekstasy Atäń Ězement́, konaś teevi istämo luvont́ koräs:

• maksoź protokoltněń koräs teevi kočkicätneń rejtingeś vejsěndävksos sovsicätneń lamoksčis nežedeź. Vejsěndävksoś, kozoń sovit́ sede lamo lomant́, sai rejtingsěnt́ vasence tarkant́, konasont́ lovovit́ sehte alamo lomant́ – meeĺce tarkant́;
• kočkicätneń meĺkonövtnesě (bülleteńtnesě) vasence tarkso sörmadoź lomaneś sovavtovi Atäń Ězems;
• buti Atäń Ězems sovit́ 18 lomande sede alamo kojsodyjt́, sovavtomaś jutavtovi ods kolmoce, nilece, vetece kočkicätneń meĺkonövtnestě lomantneń marto sems, zärs Atäń Ězemeś a karmi uleme peštäź.

Kočkicätneneń merevi maksoms penäcämo konöv Videkuros, buti syń lovsyź, Atäń Ězement́ teemstě-aravtomsto kolazeks lomantneń kočkamo luvont́, konaś maksozeĺ te Kojluvont́ 43-ce sörmadovksont́ ějsě. Teń kočkicätneneń ěrävi teems 90 čiń pert́ se čistěnt́ saeź, zärdo Inäzoroś putsy ěsenzě I-vaĺmas ods purnaź Atäń Ězement́.

Buti Videkuroń vese sudijatne (vese 3 sudijatne) lovsyź penäcämont́ videks – polavtovi se kojsodyeś, konań kuvalma teezeĺ iĺvedevks. Videkuroń meĺputomatne lovovit́ pede pes kemekstazeks dy penäcämot kuvalmanzo a saevit́.

Atäń Ězemeń od purnavksoś jutavty ěś vasence promksonzo Raśkeń Ozksoń jutavtoma čistěnt́. Te promskssont́ inesodyjtne kočkit́-aravtyt́ Inäzor, istä žo ěś jutksto kočkit́ Atäń Ězemeń promksoń veticä dy promksoń konövveticä.

Kojsodyjtneneń merevi:

• anokstams dy maksnems Atäń Ězems meĺputomań arsevkstněń;
• kunsoloms Videkuros sovamos jovtaź lomantneń pačtämost;
• tejnems javolävtomat dy pačtämot Atäń Ězemsě;
• kunsoloms Inäzoront́ dy Videkuront́ ień pert́ važodemadost pačtämotneń;
• pškalems Inäzoronteń dy Videkuronteń kevkstema marto;
• jovtams meĺt́ apak putoń Atäń Ězemeń purnavomodo.

Topavty-aravty istät tevt́

Atäń Ězemeś topavty-aravty istät tevt́:

• arsi dy kemeksty važodema luvont́ set́ bažamo meĺtneń dy tevputovkstněń meĺsě kirdeź, konatneń aravty ikelenzě Promksoś;
• tei ěräviks važodema kurot, vejsěndävkst dy jarmakpargot;
• kemeksty jarmakmaksomat dy jarmakaznet́;
• purny jarmakt ěrzä raśkemolemant́ turtov;
• anoksty kuläń sravtomapeleń teema;
• anoksty dy javolävty Videkuroń purnamo.

Kojsodyjtneneń merevi:

• anokstams dy maksnems Atäń Ězems meĺputomań arsevkstněń;
• kunsoloms Videkuros sovamos jovtaź lomantneń pačtämost;
• tejnems javolävtomat dy pačtämot Atäń Ězemsě;
• kunsoloms Inäzoront́ dy Videkuront́ ień pert́ važodemadost pačtämotneń;
• pškalems Inäzoronteń dy Videkuronteń kevkstema marto;
• jovtams meĺt́ apak putoń Atäń Ězemeń purnavomodo.

Promksveticänteń, kojsodyeń ěŕva čiń tevdenzě baška, merevi:

• jovtnems meĺt́ Atäń Ězement́ jutavtoma škant́ dy tarkant́ kuvalma;
• panžtnems Atäń Ězemeń promksont́ dy vetäms sonzě;
• maksnems val dy lotkavtnems kortycätneń;
• panžado vajgeleń maksomsto lovnoms kojsodyjtneń vajgelest;
• konöveticänt́ marto vejsě lovoms kojsodyjtneń vajgeĺtneń salava vajgeĺ maksomań pingstě;
• anokstakšnoms Atäń Ězemeń važodema kevkstematneń, putoms synst vajgeleń maksomas kemekstamont́ kis;
• putnems ěś ked́čeĺkent́ Atäń Ězemeń protokolonteń (kemekstamoń kis).

Konöveticänteń, kojsodyeń ěŕva čiń tevdenzě baška, merevi:

• sörmalems-teškstnems Atäń Ězemeń promksoń protokolont́;
• pačtnems kojsodyjtneń Atäń Ězement́ jutavtoma tarkadonzo dy škadonzo;
• anokstakšnoms-vetnems Atäń Ězement́ vadrästo jutavtomań luvonzo;
• promks vetient́ marto vejsě lovnoms kojsodyeń vajgeĺtneń salava vajgeĺ maksomań pingstě;
• putnems ěś ked́čeĺkent́ aravtoź dy apak aravto Atäń Ězemeń promksont́ protokolonteń (kemekstamoń kis);
• topavtokšnoms promks veticänt́ tevenzě, buti tonaś a savi promksos.

Atäń Ězemeń promksoś jutavtovi kolmo parcunso: aravtoź, apak aravto dy pek ěräviks meĺt́-kortnemat. Aravtoź promksoś terdevkšni ěŕva iestě, med́kovsto. Ěŕva kojsodyenteń ěrävi sams putoń promksos. A samoś ěrsi ansäk sestě, zärdo ulit́ važov tuvtalt, konatnede kojsodyenteń škastonzo ěrävi pačtäms promks vetienteń promksont́ ušodomado ikele. Apak aravto promksoś ěrsekšni Inäzoront́ vešemanzo koräs, buti te vešemant́ šnasyź kojsodyjtneń jutksto 2/3 peĺkstněde. Istä žo apak aravto promksoś terdtnevi 9 kojsodyjtneń vešemast koräs, konatne pačtit́ istämo promksstont́ promks veticänteń. Apak aravto Atäń Ězemeń promksont́ jutavtomado melent́ teveń ušodycäś kortasy vese kojsodyjtneń marto: promksoń važodemań kevkstematneń, istä žo zärdo dy koso karmi jutavtovomo promksoś. Pek ěräviks meĺtne-kortnematne – altymań veĺde vajgeleń maksoma baška parcun, konant́ tejsy-aravtsy Atäń Ězemeń promks veticäś. Atäń Ězemeń promksoś lovovi važodicäks, buti ějsěnzě lovovit́ 9-de sede lamo kojsodyjt́. Vajgeleń maksomaś pek ěräviks meleń-kortnemań promkssont́ lovovi topavtoviksěks, buti ějsěnzě lovovit́ 12-do a sede alamo kojsodyjt́. Atäń Ězemeś kemeksty ěś meĺputomatneń vajgeleń lamočisě vese uliks kojsodyjtneń peĺde, konat važodit́ promkssont́.

Atäń Ězemeń vese meĺputomatne – panžadot lomantneń turtov dy nevtevit́ Inäzoront́ I-vaĺmasont́. Aravtoź dy apak aravto promkstněsě vajgeleń maksomaś jutavtovi olästo dy panžado luvso – kedeń kepedeź. Ěŕva kojsodyent́ uli vejke vajgelezě dy vajgelent́ maksni ansäk sonś. Promks veticänt́, konöveticänt́ ěli kojsodyeń meremast koräs, buti synst melest šnasyź promkssont́ ašticä lomantne, jutavtovkšny salava luvso vajgeleń maksoma baška kevkstemań koräs, kona stävtovi promksoń važodemant́ pingstě. Kojsodyenteń a merevi saems ěś vajgelenzě vajgeleń maksomant́ jutavtomadonzo mejle dy vajgeĺtneń lovomadont́ mejle.

Ansäk salava vajgeleń maksomaso dy ansäk aravtoź dy apak aravto promkstněsě:

• kočkavi Inäzoroś;
• purnavi Vide Kuroś;
• kočkavit́ Atäń Ězemeń promks veticäś dy konöveticäś.

Atäń Ězemsě važodema keleś – ěrzäń.

Teevks

Kemekstaź Informacijań ěrzäń komissijaś, konań tökš tevezě jovtnems ěrzätneneń dy mastorütkoń lomańkuronteń Kirdijuroń tökšmeĺtnede dy karmavtomatnede, valdovgavtoms ěrzä raśkeajgemań tevvetämont́. Komissijań prävtoks aravtoź vejkeś Ukrainaso ěrzäń diasporastont́.

Vasence Komissijań kortamotne-arsematne jutast́ aštemkovoń 14 čistěnt́. Kortamotnesě sajst́ peĺks Inäzoroń Seretariatoń važodicätnejak. Te čistěnt́ uĺnest́ kemekstaź vasence ěskeĺkstně, konat jonkstaź Evropaso dy Amerikaso ěrzäń informacijań ulemačint́ vievgavtomazonzo. Baška uĺneś kemekstaź vasence ěrzäń lomańkuroń-politikań žurnaloń büdžetěś. Žurnalont́ noldamonzo anoksty Informacijań Komissijaś dy Inäzoront́ Sekretariatozo vejsě.

Atäń Ězemeś meĺssamosonzo jurovtyze Terminologijań ěrzäń komissijant́. Te ěkspertěń kuro, kozoń sovast́ ěrzäń keĺsodyjtne. Komissijań tökš karmavtomaś te važodema ěrzäń kelenteń od valoń sovavtomant́ langso, terminěń valksoń purnamoś-teemaś dy terminologijaso iskuvamotne. Kojsodyjtne aravtyź komissäń prävtont́. Son ěri Ěrzäń Mastorso dy ušodynze vasence ěskeĺkstněde konsuĺtacijatneń kollegatneń marto, ěrzäń keĺsodyjtneń jutkova.

Tede baška Atäń Ězemeś kemekstyze Vide Kuros kočkaźtneń lemriśment́. Kuronteń sovast́ kolmo ěrzät. Ěŕvaś koeń sodycä, ěŕvant́ tökš tonavtomačizě.

Baška meĺspramoso, ideź-vanstaź ěrzätneń kirdivień lepštämodont́, Atäń Ězemeś kardyze Kirdijurso važodicätneń lemest publikacijant́ — zärs Ěrzäń Mastorso a parolgady lomańkuroń-politikań situacijaś.

Atäń Ězemeś dy Vesemastoroń finno-ugrań Kongressěnteń molemadont́

Koda sodatano, tedide, Ěstěń Mastorso anokstast́ jutavtomo VIII-ce Vesemastoroń finno-ugrań Kongressěnt́. Pandemijaś ězize makso sonzě jutavtoms dy «Fenno-Ugrija» lomańkuront́ topavtoma direktoroś, Kadi Raudelajnen javolävtś Kongressěń jutavtomadont́ 2021-ce iestěnt́. Ansäk tečis apak vitne kevkstemaś ěrzäń delegacijań Kongressěv molemadont́.

2020-ce ień jakšamkovsto, Syreś Boläeń Inäzoroś, pškaleś «Fenno-Ugrija» lomańkuronteń oficialeń sörma marto, konasont́ javolävtś ěrzä raśkeń bažamodont́ kučoms Kongressěv ěś ěrzäń delegacijant́. Inäzoroń sörmaś kuvat́ kadovkšnoś veńksttěme. Avoĺ vest́ savś gajnems dy sörmalems Tallinněv, dy avoĺ ansäk, dy tede mejle «Fenno-Ugrija» lomańkurostont́ vit́kstast́ Inäzoroń peĺde sörmań samodont́. Tede baška uĺneś jovtaź: ěrzäń delegattně syt́ Kongressěv «mordovskoj sezděnt́» peĺde. Kelät, istä uĺneś sval.

Teń langs vannoź, Atäń Ězemeś dy Inäzoroś, lovit́ ěräviksěks vejsě javolävtoms ěrzäń meĺdent́:

1.            Ěrzätne – vejkeś sehtej pokštněde ěś mastortomo finno-ugrań raśketnede. Miń baška raśke ěś kelent́, kuĺturant́, ěrämopingent́ dy kojtneń marto.

2.            Ěrzätne a lovit́ ěś raśkent́ «mordvań», ěli kodamojak lija raśkeń subětnosoks. Miń lovtano «mordva» valont́ naŕgamo jarlykeks, kona maksoź ěrzä raśkenteń kijak a sody kona jondo. Ěrzäń pozicijaś javolävtoź Ěrzä lemdent́ Ěrzäń Inekužoń Deklaracijasont́, kona uĺneś kemekstaź Ěrzä Raśkeń Inekužosont́ 1995-ce ień, ějzürkovoń 23-ce čistěnt́.

3.            Ěrzätneń, koda lamoń undoks raśketnede, uli ěś Kirdijurost. Ěrzä raśkeń kočkavicä kurotnede Kojluvont́ koräs, te Inäzoroś dy Atäń Ězemeś kortyt́-teit́ ěrzä raśkent́ peĺde, koda Ěrzäń Mastorsont́, istä raśkejutkoń organizacijatnesějak.

4.             Ěrzäń raśkeajgemaś umok saś meĺs ěś ěrzäń delegacijadont́, kemekstyze Kongressěv molicätneń lemriśment́, mezde organizatortněneń uĺneś jovtaź Inäzoroń sörmasont́.

5.            Minenek jovtnit́: ěrzä raśkeń vajgeleś te rossijań činovniktne dy büdžetěń organizacijaso važodicätne, kirdivient́ alo ašticätne, kirdivień karmavtomatneń topavtycätne, kirdivień jarmak langs ěricätne. Te, kelät samaj syń ěrzäń peĺde kortycätne.

6.            Ěrzätne te Raśke. Ta avoĺ činovnikeń klass. Miń lovtano raśkeń karšo jonkstaź teveks, kevkstnems, ěrzäń melent́ langs ,činovnikent́ peĺde merema. Büdžetěń organizacijaso važodicänt́ peĺde merema. Inäzoroś dy Atäń Ězemeś kortyt́-teit́ ěrzä raśkent́ peĺde. Avoĺ činovnikeń apparatoś, avoĺ «Edinaja Rossija» partijań člentně.

Nevtevkst

Inäzoroń konövteveń vetämokuro. Ěrzäraśkeń kočkavicä kurotneń teemadost-važodemadost Kojluvoś. 12.10.2019