Čivalgomajono frontoś (I мodamastoroń torpinge)
Čivalgomajono frontoś — (nem. Westfront) – Vasence modamastoroń torpingent́ frontněń jutksto vejkeś, koso tortingeś moĺś 1914-ce ień umaŕkovstont́ 1918-ce ień sundeŕkovs.
Te frontoś venstäzeleĺ Beĺgijant́, Lüksemburgont́, Ěĺzasont́, Lotaringijant́, Germanijań Rejn lej čireń dy Francijań peleve-čilisemań modatneva. Frontont́ kuvalmozo Šeĺda leent́ ějstě saeź Švejcarijań mastor javksonzo vid́s uĺneś 480 vajgeĺbet́, troks kelezě – 500 vajgeĺbet́, Rejn leent́ ějstě saeź Kale tarkant́ vid́s.
Turema tarkant́ čivalgomajonoń peś uĺneś valaka modava, konasont́ uĺnest́ lamo kit́, tarkatne uĺnest́ part pokš ušmopeĺkstněń turtov; čilisemajonoń peś, lamoks pandovoś (Ardennat, Argont, Vogezt pandotne) kardast́ ušmotneń ajgsemast. Čivalgomań frontont́ baška jonksoks uĺneś sonzě promyslaěŕme tarkań pitnesěnzě (palykeveń durtně, kšnisě süpav modatne, ěŕmeńtei kasoź promyslatne).
Torpingent́ ušodomsto, 1914 ień umaŕkovoń 2 čistěnt́ saeź germanijań ušmovieś karmaś ěceme Beĺgijas dy Lüksemburgs, sede mejle kajavś Francijant́ langs, istä terävtś saemest sonzě promyslaěŕmev modatneń. Marn vaksso turemasont́ germanijań ušmotne iznäzeĺt́, tede mejle kavonest jonkstně kemekstyź aštema tarkast saeź modatnesě, tejst́ ve tarkaso ašticä front, kona venstävś Pelevejonksoń inevedent́ čirestěnzě saeź francijań-švejcarijań mastor javksont́ vid́s.
Te kiksěś kadovkšnoś apak polavtne torpingent́ sedee pokš škanzo pert́.
1915-1917 ietneń pert́ uĺnest́ jutavtoź zäryja ikelev kajavoma turemań topavtovkst. Turematnesě seed́stě noldavkšnovst́ tevs staka lednemapeĺtne dy jalgo ušmotne.
Teke marto paksäń korodomkstně, pulemöttněń, pupicä uśkent́ dy ledipočkoń vijtneń tevs noldamoś kandst́ lamo jomavkst koda ikelev kajsevicätneneń, istä idicätneneńgak. Sekskak frontoń kiksěś pek ěź polavtnevkšne. Kavonest turicä jonkstně frontoń kiksěnt́ sezemań terävtnemasost noldnest́ tevs turemań od tehnologijatneń: kulovtycä koštněń, livtivenčtněń, tankatneń. Kadyk turematne uĺnest́ ve tarkaso ašticäks, jalateke Čivalgoma frontont́ uĺneś pokš pitnezě torpigent́ prädomanzo turtov.
1918 ień vejsěturicätneń viev ikelev kajavomaś pačtize-vetize germanijań ušmovient́ präń maksomas dy Modamastoroń vasence torpingent́ prädomas.
Sörmadovkso
- Čivalgomajono frontoś. // ĚRZÄŃ VAL. – 2020. – №1. – lop. 55.